Το αρχαίο Ελληνικό ιππικό

Η φάλαγγα αποτελούσε βεβαίως το υπέρτατο όπλο των αρχαίων Ελλήνων. Κανένα όπλο όμως από μόνο του δεν αρκεί για την επιτυχία. Στο πεδίο της μάχης, μέχρι τη εποχή του Φιλίππου Β’, το ιππικό αποτελούσε βοηθητικό και μόνο όπλο.

Αποστολή του ήταν να καλύπτει τα πλευρά της φίλιας φάλαγγας, να ανατρέπει το αντίπαλο ελαφρύ πεζικό που πιθανώς παρενοχλούσε τους φίλιους οπλίτες, να προπορεύεται της φάλαγγας αναγνωρίζοντας και εκκαθαρίζοντας το έδαφος και να καταδιώκει τον ηττημένο εχθρό.

Η πλειονότητα των ιππέων δεν έφερε θώρακα. Οι ιππείς ήταν οπλισμένοι με έναν αριθμό ακοντίων και σπαθί. Αργότερα συγκροτήθηκε και βαρύτερο ιππικό, οι άνδρες του οποίου έφεραν κράνη και θώρακες. Έφεραν επίσης τον ίδιο εξοπλισμό με τους ελαφρούς ιππείς, διαθέτοντες όμως επιπλέον και ένα κοντό δόρυ.

Μόνο το μακεδονικό βαρύ ιππικό ήταν πραγματικό ιππικό κρούσης, οι άνδρες του οποίου δεν έφεραν εκηβόλα όπλα αλλά μακριά λόγχη μήκους 3-3,5 μέτρων, το ξυστόν.

Philip of Macedon Philip II of Macedonia

Στη νότια Ελλάδα, λόγω και της μορφολογίας του εδάφους, δεν ευνοήθηκε η ανάπτυξη ιππικού. Η Αθήνα πολεμά στον Μαραθώνα χωρίς ιππικό. Αλλά και στις Πλαταιές η ελληνική συμμαχική στρατιά στερείτε υποστήριξης ιππικού. Μετά τα μηδικά οι πόλεις της νότιας Ελλάδας ανέπτυξαν ολιγάριθμα τμήματα ιππικού.

Οι Αθηναίοι συγκρότησαν ένα τμήμα 1.000 ελαφρών ιππέων και 200 ιπποτοξοτών. Η Σπάρτη θεωρητικά διέθετε ένα τμήμα ιππικού 300 ανδρών, οι άνδρες του οποίου συγκροτούσαν τη βασιλική φρουρά – οι 300 του Λεωνίδα που έπεσαν μαζί του στις Θερμοπύλες. Οι άνδρες αυτοί όμως ουδέποτε πολεμούσαν έφιπποι.
Μόλις στα μέσα του 5ου αιώνα π.Χ. η Σπάρτη ανέπτυξε το πρώτο πραγματικό τμήμα ιππικού της, δυνάμεως 400 ανδρών. Το ιππικό τάσσονταν ανά ίλες σε τετράγωνους σχηματισμούς ανάλογους της φάλαγγας, με σχετικά μεγάλο βάθος έως 8 ζυγών. Οι Θεσσαλοί ήταν οι πρώτοι που επινόησαν τον ρομβοειδή σχηματισμό, έναν σχηματισμό που προσέδιδε κινητική ενέργεια στο τμήμα του ιππικού κατά την έφοδο, αλλά παράλληλα επέτρεπε και την ταχεία απεμπλοκή και υποχώρηση του, προς οποιαδήποτε κατεύθυνση.

Αργότερα ο Φίλιππος της Μακεδονίας επινόησε τον εμβολοειδή σχηματισμό, γνωστό ως σφήνα, ο οποίος δεν ήταν παρά εξέλιξη του θεσσαλικού ρομβοειδούς σχηματισμού. Η σφήνα μπορούσε να είναι απλή – ισοσκελές τρίγωνο με την κορυφή προς τον εχθρό – ή διπλή – πεπλατυσμένος ρόμβος. Η σφήνα ήταν κατ’ εξοχήν επιθετικός σχηματισμός, ιδανικός για χρήση από ιππικό κρούσης όπως το μακεδονικό των Εταίρων.
Το ιππικό της στρατιάς του Αλεξάνδρου, διακρινόταν σε βαρύ και ελαφρύ. Το βαρύ με τη σειρά του διακρινόταν στο Εταιρικό ιππικό και στο Θεσσαλικό και νοτιοελληνικό ιππικό. Το ελαφρύ τώρα διακρινόταν επίσης στο Προδρομικό και στο κοινό ελαφρύ ιππικό. Το Εταιρικό ιππικό ήταν συγκροτημένο σε 8 ίλες, δυνάμεως 200 περίπου ανδρών η καθεμία, εκτός της πρώτης, της βασιλικής ίλης, ή αγήματος, η οποία είχε δύναμη 400 ανδρών.

Το αυτό ίσχυε και για το Θεσσαλικό ιππικό του Αλεξάνδρου. Οι 7 θεσσαλικές ίλες είχαν δύναμη 200 ανδρών η καθεμία. Η 8η όμως, η λεγόμενη Φαρσαλική, είχε δύναμη 400 ανδρών. Το νοτιοελληνικό ιππικό ήταν επίσης συγκροτημένο σε ίλες, όχι όμως σταθερής δυνάμεως. Οι άνδρες του προδρομικού ελαφρού ιππικού ήταν οπλισμένοι με μακρές λόγχες. Οι λοιποί ιππείς ήταν κυρίως ελαφροί ιππακοντιστές και ιπποτοξότες. Το ιππικό ήταν το αγαπημένο όπλο του Αλεξάνδρου.

Και τις τρεις μεγάλες νίκες του κατά των Περσών τις πέτυχε με ορμητική επέλαση των εταίρων του, υποστηριζόμενων από τους υπασπιστές και τα ελαφρά σώματα, κατά της περσικής διάταξης.
Η σπουδαιότητα αυτή του ιππικού διατηρήθηκε και στους πρώτους χρόνους των Διαδόχων. Αργότερα, στην περίοδο των ελληνιστικών βασιλείων, ο ρόλος του ιππικού, ως όπλου κρούσης και κρίσης του αγώνα, περιορίσθηκε αισθητά. Εξαίρεση αποτέλεσε ο Σελευκιδικός στρατός. Λέγεται μάλιστα ότι ο Αντίοχος Γ’, στην περίφημη εκστρατεία του κατά την οποία έφτασε μέχρι το Αφγανιστάν, είχε μαζί του μόνο ιππικό. Ο Αντίοχος ήταν αυτός που καθιέρωσε και έναν νέο τύπο ιππέα, τον κατάφρακτο. Οι κατάφρακτοι ιππείς ήταν θωρακισμένοι, οι ίδιοι και οι ίπποι τους, από κορυφής μέχρις ονύχων.

Ήταν οπλισμένοι με μακριά λόγχη (ξυστόν) και σπαθί.

hellasforce.com | του Παντελή Καρύκα