Είναι απίθανο οι κατάλληλες συνθήκες για την ανάπτυξη ζωής να απαντώνται μόνο στη Γη

Απίθανο να απαντώνται μόνο στη Γη οι συνθήκες ανάπτυξης ζωής, λέει ο αστροφυσικός δρ Δημήτρης Σταματέλλος

Οι εξωπλανήτες είναι πλανήτες οι οποίοι βρίσκονται εκτός του δικού μας ηλιακού συστήματος.

Είναι απίθανο οι κατάλληλες συνθήκες για την ανάπτυξη ζωής να απαντώνται μόνο στη Γη, ειδικά αν αναλογιστούμε τον ασύλληπτο από τον ανθρώπινο νου αριθμό αστεριών στο σύμπαν, δήλωσε σε συνέντευξή του στο ΚΥΠΕ ο Δρ. Δημήτρης Σταματέλλος, Αστροφυσικός, Κύριος Ερευνητής στο University of Central Lancashire, Preston της Βρετανίας.

Με την ευκαιρία της ανακοίνωσης της ΝΑΣΑ για την ανακάλυψη ενός πλανήτη που εκτιμάται να ομοιάζει με τη Γη, αλλά και με αφορμή την ανακοίνωση του αστροφυσικού Στίβεν Χόκινγκ ότι ξεκινά πρόγραμμα εντοπισμού ευφυούς εξωγήινης ζωής, το ΚΥΠΕ συνομίλησε με τον Δρ Σταματέλλο για τους εξωπλανήτες, τη νέα Γη, αλλά και τις πιθανότητες μια μέρα να ανακαλυφθεί εξωγήινη ζωή στο σύμπαν.

Τί είναι οι εξωπλανήτες
Οι εξωπλανήτες είναι πλανήτες οι οποίοι βρίσκονται εκτός του δικού μας ηλιακού συστήματος. Ο πρώτος εξωπλανήτης που περιστρέφεται γύρω από έναν αστέρα παρόμοιο με τον `Ηλιο, είναι ο 51 Πήγασου β (μερικές φορές αναφέρεται ανεπίσημα και ως "Βελλεροφόντης"), ο οποίος ανακαλύφθηκε το 1995 από μία ομάδα Ελβετών αστρονόμων.

Ο Δρ Σταματέλλος δήλωσε στο ΚΥΠΕ ότι μέχρι σήμερα έχουν ανακαλυφθεί περίπου 1,940 εξωπλανήτες αν και μερικοί από αυτούς αμφισβητούνται.

Σχεδόν οι μισοί από αυτούς ανακαλύφθηκαν τα τελευταία δύο χρόνια από το διαστημικό τηλεσκόπιο Κέπλερ. Ο Δρ Σταματέλλος τόνισε ότι οι πλανήτες αυτοί βρίσκονται μόνο σε μια μικρή περιοχή του γαλαξία μας αφού  τα τηλεσκόπιά μας δεν έχουν τη δυνατότητα να ανιχνεύσουν πιο μακρινούς εξωπλανήτες.

Πώς μοιάζουν οι εξωπλανήτες;
Σε ένα σύμπαν, όπου οι νόμοι της φυσικής είναι οι ίδιοι, οι εξωπλανήτες δεν μπορούν παρά να ομοιάζουν με τους δικούς μας γνωστούς πλανήτες στο ηλιακό μας σύστημα.

“Είναι αρκετά παρόμοιοι με τους πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος. Εχουν ανακαλυφθεί αέριοι πλανήτες σαν το Δία και τον Κρόνο, αλλά και στερεοί πλανήτες σαν τη Γη” είπε στο ΚΥΠΕ ο Δρ Σταματέλλος.

Ωστόσο, ανέφερε ότι η δομή των εξωπλανητικών αυτών συστημάτων είναι πολύ διαφορετική από τη δομή του δικού μας συστήματος.

Για παράδειγμα, σημείωσε, πολλοί από τους αέριους πλανήτες έχουν ανακαλυφθεί σε τροχιές πολύ κοντινές στους αστέρες τους, οι επονομαζόμενοι "πύρινοι Δίες".

Ο Δρ Σταματέλλος δήλωσε στο ΚΥΠΕ ότι έχουν ανακαλυφθεί ορισμένοι πλανήτες οι οποίοι είναι αρκετά παρόμοιοι με τη Γη, όχι όμως ακριβώς ίδιοι και αναφέρθηκε και στην πρόσφατη ανακοίνωση της ΝΑΣΑ περί ανακάλυψης του εξωπλανήτη  Κέπλερ-452β. Σημείωσε ότι το άστρο που φιλοξενεί αυτόν τον πλανήτη είναι μόλις 4% βαρύτερο και 10% πιο φωτεινό από τον `Ηλιο, ενώ ο πλανήτης είναι περίπου μιάμιση φορά μεγαλύτερος από τη Γη και ο χρόνος περιστροφής του γύρω από τον Ήλιο του είναι 385 μέρες.  Η τροχιά του είναι λίγο μεγαλύτερη από την τροχιά της Γης γύρω από τον `Ηλιο.

Αυτός ο πλανήτης βρίσκεται μέσα στην επονομαζόμενη "κατοικήσιμη ζώνη", μια περιοχή γύρω από τον αστέρα στην οποία είναι δυνατή η ύπαρξη νερού σε υγρή μορφή και επομένως είναι μια περιοχή κατάλληλη για την ανάπτυξη ζωής.

“`Ομως, ο αστέρας αυτός είναι γηραιότερος του Ηλίου και λόγω της μεγαλύτερης φωτεινότητάς του, αν υπήρχε νερό, π.χ. σε ωκεανούς, αυτό θα έχει εξατμιστεί, λιγοστεύοντας τις πιθανότητες να υπάρχει τώρα ζωή σε αυτόν”, είπε στο ΚΥΠΕ ο Δρ Σταματέλλος.

Πρόσθεσε ότι ο πλανήτης βρίσκεται σε απόσταση 1,400 έτη φωτός από τη Γη, που σημαίνει ότι αν κινούμαστε με την ταχύτητα του φωτός θα χρειαστούμε 1,400 χρόνια για φτάσουμε σε αυτόν.

“Αν αναλογιστούμε ότι o Πλούτωνας είναι μόλις 4 ώρες φωτός μακριά και η διαστημική αποστολή "Νέοι Ορίζοντες" χρειάστηκε σχεδόν 10 χρόνια για να φτάσει εκεί, καταλαβαίνουμε το μέγεθος της απόστασης και του απαιτούμενου χρόνου για να ταξιδέψουμε στο μακρινό αυτό ξάδερφο της Γης”, τόνισε.

Μέθοδοι εντοπισμού εξωπλανητών
Πώς όμως οι επιστήμονες εντοπίζουν τους εξωπλανήτες; Σήμερα, είπε στο ΚΥΠΕ ο Δρ Σταματέλλος, οι δύο πιο πετυχημένες μέθοδοι εντοπισμού εξωπλανητών είναι η μέθοδος της μέτρησης της ακτινικής ταχύτητας του αστέρα και η μέθοδος της πλανητικής διάβασης.

Εξήγησε ότι στην πρώτη μέθοδο μετράμε πόσο γρήγορα ο αστέρας πλησιάζει ή απομακρύνεται από εμάς.

“Με αυτή την μέθοδο ουσιαστικά δε βλέπουμε τον εξωπλανήτη αλλά καταλαβαίνουμε την ύπαρξή του από την επίδραση που έχει στον αστέρα του”, είπε.

Πρόσθεσε ότι παρατηρήσεις γίνονται από μεγάλα τηλεσκόπια που βρίσκονται στο έδαφος (π.χ. το VLTI  του Ευρωπαϊκού Αστεροσκοπείου του Νότου, στην έρημο Ατακάμα στη Χιλή) και τα οποία  είναι εφοδιασμένα με φασματογράφους, όργανα που μπορούν να μετρήσουν ταχύτητες με μεγάλη ακρίβεια.

Οπως είπε, η μέθοδος της διάβασης του πλανήτη, είναι επίσης έμμεση καθώς καταλαβαίνουμε την ύπαρξη ενός πλανήτη από την μικρή μείωση της φωτεινότητας ενός αστέρα όταν ο πλανήτης περνάει από μπροστά του.

“Αυτό μπορεί να γίνει με τηλεσκόπια από το έδαφος, αλλά για να ανακαλυφθούν μικροί πλανήτες σαν τη Γη, οι οποίοι μειώνουν τη φωτεινότητα ενός αστέρα απειροελάχιστα, χρειάζονται διαστημικά τηλεσκόπια, όπως είναι και το φημισμένο Κέπλερ της ΝΑΣΑ που έχει ανακαλύψει τους περισσότερους εξωπλανήτες”, διευκρίνισε.

Είπε επίσης ότι τελευταία έχει γίνει δυνατή η άμεση παρατήρηση πλανητών, την οποία χαρακτήρισε εξαιρετικά δύσκολη, εξηγώντας ότι “είναι σαν να προσπαθούμε μέσα στη νύχτα να διακρίνουμε το φως ενός κεριού (πλανήτης) δίπλα σε ένα φλεγόμενο δέντρο (αστέρας) από απόσταση χιλιομέτρων”.

Παρόλα αυτά, είπε, καινοτόμες τεχνικές παρατήρησης, όπως π.χ. στον Πλανητικό Φωτογράφο στο Τηλεσκόπιο  των Διδύμων (Gemini Planet Imager), έχουν καταστήσει αυτό δυνατό.

“Στο σχετικά κοντινό μέλλον το νέο διαστημικό τηλεσκόπιο James Webb που θα τεθεί σε τροχιά το 2018 θα έχει τη δυνατότητα όχι μόνο να ανακαλύψει εξωπλανήτες αλλά και να αναλύσει το φάσμα των ατμόσφαιρών τους, δίνοντάς μας πληροφορίες για την σύνθεσή τους και την πιθανή παρουσία στοιχείων που σχετίζονται με την ύπαρξη ζωής, όπως το οξυγόνο” είπε.

Ζωή στο σύμπαν
Αφού η Γη δεν είναι μοναδική, τότε το επόμενο ερώτημα είναι κατά πόσον υπάρχει ζωή στο σύμπαν.

“Είναι μια ερώτηση που είναι δύσκολο να απαντηθεί”, είπε στο ΚΥΠΕ ο Δρ Σταματέλλος, και σημείωσε ότι μέχρι στιγμής υπάρχουν ενδείξεις ότι η ύπαρξη πλανητών και πλανητικών συστημάτων γύρω από άλλους ήλιους είναι κάτι το σύνηθες στο σύμπαν.

Τόνισε ότι “αν αναλογιστούμε τον ασύλληπτο από τον ανθρώπινο νου αριθμό αστεριών στο σύμπαν, πιστεύω ότι είναι απίθανο οι κατάλληλες συνθήκες για την ανάπτυξη ζωής να απαντώνται μόνο στη Γη”.

Σχετικά με το σχέδιο που ανακοίνωσε ο γνωστός Βρετανός αστροφυσικός Στήβεν Χόκινγκ για  εντοπισμό ευφυούς εξωγήινης ζωής, ο Δρ Σταματέλλος είπε στο ΚΥΠΕ ότι οι έρευνες αυτού του τύπου παρατηρούν την ακτινοβολία στα ραδιοκύματα, ψάχνοντας για ενδείξεις κάποιου ευφυούς σήματος.

“Όμως δεν ξέρουμε σε ποιο μέρος του σύμπαντος και σε ποιο μέρος των ραδιοκυμάτων να ψάξουμε. Ουσιαστικά δηλαδή είναι μια έρευνα στα τυφλά”, είπε και επισήμανε ότι “για αυτό χρειάζεται να την επεκτείνουμε σε όσο το δυνατό περισσότερα αστέρια και γαλαξίες, καλύπτοντας πολλαπλά κανάλια ραδιοκυμάτων, και αυτό είναι το κύριο χαρακτηριστικό της νέας αυτής πρωτοβουλίας του Χόκινγκ”.

Πάντως αν υπάρχει  ευφυής ζωή σίγουρα είναι αρκετά μακριά μας και πιθανότατα είναι πολύ διαφορετική από τη ζωή που συναντάμε στη Γη, εκτίμησε ο Δρ Σταματέλλος.

`Ισως, είπε, να ψάχνουμε να βρούμε κάτι που δεν μπορούμε να καταλάβουμε, τουλάχιστον σε αυτό το στάδιο της εξέλιξής μας.

“Δε νομίζω ότι είμαστε κοντά στην ανακάλυψη εξωγήινων όντων αλλά  αυτό δε σημαίνει ότι πρέπει να σταματήσουμε να ψάχνουμε. Αλλωστε, το ταξίδι της αναζήτησης και η γνώση που μας προσφέρει είναι πιο σημαντικό από τον προορισμό” κατέληξε.

KYPE