ΠΡΟΤΑΣΗ ΓΙΑ ΓΡΗΓΟΡΗ ΕΞΟΔΟ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ, ΓΙΩΡΓΟΥ ΛΙΛΛΗΚΑ

Αιχμή του δόρατος η άμεση αξιοποίηση του φυσικού αερίου                              19/7/2012

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η Κυπριακή οικονομία βρίσκεται σήμερα σε παρατεταμένη ύφεση. Με τις παραδοσιακές προσεγγίσεις και μέτρα θα χρειαστούν πολλά χρόνια, για να μπει η Κυπριακή οικονομία σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης.

Θεωρούμε απαραίτητο να γίνουν οι διαρθρωτικές αλλαγές και οι μεταρρυθμίσεις εκείνες που θα εξυγιάνουν τα δημόσια οικονομικά και θα εξαλείψουν τις αιτίες που δημιουργούν αυξητικές τάσεις στο Δημόσιο Χρέος. Αυτές τις μεταρρυθμίσεις πρέπει να τις κάνουμε από μόνοι μας και όχι να αναμένουμε να μας τις επιβάλει η Τρόικα. Δεν πρέπει να μας φοβίζει το όποιο πολιτικό κόστος, αλλά να μας ανησυχεί το κοινωνικό κόστος  που πιθανόν να υπάρξει από τους όρους της Τρόικα.

Για να λύσουμε το τεράστιο πρόβλημα της ανεργίας θα πρέπει να οδηγήσουμε την Κυπριακή οικονομία σε τροχιά ανάπτυξης. Για να γίνει αυτό, θα πρέπει να υπάρξουν επενδύσεις που θα δημιουργούν νέες θέσεις εργασίας. Αυτό προϋποθέτει, πρώτο, να υπάρχει η αναγκαία ρευστότητα στην οικονομία και στις τράπεζες για να χρηματοδοτήσουν νέα έργα. Δεύτερο, θα πρέπει να μειωθούν σημαντικά τα δανειστικά επιτόκια για να καταστούν βιώσιμες οι νέες επενδύσεις, όπως επίσης και οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις που είναι υγιείς, αλλά δεν αντέχουν το ψηλό κόστος του δανεισμού.

Η πρόταση που σήμερα καταθέτουμε, στοχεύει στο να επιλύσει σε σύντομο χρόνο και όχι μακροπρόθεσμα, τα πιο πάνω προβλήματα.  Προτείνουμε μιαν ολοκληρωμένη στρατηγική αξιοποίησης των εσόδων μας από το Φυσικό Αέριο με άμεσα αλλά και μακροπρόθεσμα οφέλη. 

Αξιοποιώντας τις διεθνείς αγορές και τις σύγχρονες μεθόδους άντλησης κεφαλαίων, προτείνουμε την άμεση αξιοποίηση των δικαιωμάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας από το οικόπεδο 12, χωρίς να χρειάζεται να αναμένουμε την εξόρυξη και υγροποίηση του, αλλά και χωρίς να χρειάζεται να προπωλήσουμε τα αποθέματα μας σε τιμή ευκαιρίας. 

Η Κυβέρνηση με βάση την πρόταση μας, μπορεί να αντλήσει σε σύντομο χρόνο σημαντικά κεφάλαια από τις διεθνείς αγορές. Τα κεφάλαια αυτά πρέπει να διοχετευθούν στην Κυπριακή οικονομία με την αγορά Κυπριακών ομολόγων από τη δευτερογενή αγορά, για να βελτιώσουμε τη ρευστότητα των Τραπεζών. Σημαντικό μέρος των κεφαλαίων που θα αντλήσει η Κυβέρνηση, πρέπει να κατατεθεί στις τράπεζες με πολύ χαμηλό επιτόκιο που δεν θα ξεπερνά το 1%. Οι Τράπεζες, στη βάση γραπτής συμφωνίας, θα παρέχουν δάνεια με επιτόκιο που δεν θα ξεπερνά το 3%. Τα δάνεια αυτά θα πρέπει να στοχεύουν στη στήριξη των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων μας, στη χρηματοδότηση έργων ανάπτυξης για τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και στην ικανοποίηση στεγαστικών αναγκών.

 Από τα έσοδα που θα έχει το κράτος (από το επιτόκιο των καταθέσεων) θα πρέπει να δημιουργηθεί ένα Ειδικό Ταμείο χρηματοδότησης της Νεανικής Επιχειρηματικότητας και  της  Έρευνας, Τεχνολογικής Ανάπτυξης και Καινοτομίας.

Σημειώνουμε ότι η παρατεταμένη ύφεση θα έχει μεγάλο κοινωνικό κόστος, θα αυξήσει ακόμα περισσότερο τον αριθμό των ανέργων ανάμεσα στους νέους, θα μειώσει σημαντικά το βιοτικό επίπεδο της μεσαίας τάξης και των χαμηλά αμειβόμενων.

Για να αποτραπούν αυτές οι κοινωνικές επιπτώσεις επιβάλλεται να βρούμε τρόπους γρήγορης εξόδου από την κρίση. Αυτή η αναγκαιότητα, μας οδήγησε στη διαμόρφωση και υποβολή της πρότασης μας.

Είμαστε έτοιμοι να μελετήσουμε και να στηρίξουμε οποιεσδήποτε άλλες προτάσεις που έχουν τον ίδιο στόχο, από όπου κι αν αυτές προέρχονται. 

Α. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ

H οικονομική κρίση στην Κύπρο οφείλεται κυρίως σε δύο παράγοντες:

1. Δημόσια Οικονομικά και Κυβερνητική πολιτική:

α. Το χρέος από 48% του ΑΕΠ ή €8,5 δις ευρώ το 2008, εκτινάχθηκε σε 75% ή €13,2 δις ευρώ το πρώτο τρίμηνο του 2012, παρουσιάζοντας αυξητικές τάσεις μέχρι το τέλος του έτους!

β. Από τη μια η αδυναμία της κυβέρνησης να αντιληφθεί εγκαίρως τον κίνδυνο και από την άλλη η αναποφασιστικότητα της, είχαν ως αποτέλεσμα τη μη λήψη των απαραίτητων μέτρων στον κατάλληλο χρόνο. 

γ. Η αδυναμία του κράτους να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τα διαχρονικά διαρθρωτικά του προβλήματα άφησε απροστάτευτη την Κυπριακή Οικονομία.

δ. Η μη διεκδίκηση από την Κυβέρνηση, στη σύνοδο του EUROGROUP στις 26 Οκτωβρίου 2011, εξαίρεσης των τραπεζών μας από το κούρεμα του Ελληνικού χρέους, κάτι που μπορούσαμε να είχαμε κάνει, συνέβαλε ουσιαστικά στην κρίση του τραπεζικού συστήματος.   

       2. Τράπεζες

α. Βασική παράμετρος του προβλήματος είναι ο ανεξέλεγκτος, λόγω αδυναμίας του υφιστάμενου ρυθμιστικού πλαισίου, από την Πολιτεία και ο αλόγιστος, λόγω της συμπεριφοράς που ανέπτυξαν τα τελευταία χρόνια τα τραπεζικά μας ιδρύματα, δανεισμός των τραπεζών σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις στην Κύπρο. Σήμερα, είμαστε πρώτοι ανάμεσα στα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης με 130% και 140% δανεισμό σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις αντίστοιχα, ενώ ο μέσος όρος στην ΕΕ είναι κάτω από 75%!   

β. Εξίσου σημαντική παράμετρος, είναι η συγκέντρωση του 45% των δανείων των δύο μεγάλων τραπεζών μας στην ελλαδική αγορά, καθώς επίσης και η αγορά ομολόγων του ελληνικού δημοσίου χρέους ίσου με το 35% του ΑΕΠ της Κύπρου!

3. Επιπτώσεις

Οι προαναφερθέντες παράγοντες οδήγησαν στις εξής σοβαρές, για τον τόπο, συνέπειες:           

α. Ύφεση στην ανάπτυξη με αρνητικά πρόσημα ως προς τη διεύρυνση του εθνικού μας πλούτου.

β.  Κάθετη μείωση των επενδύσεων.

γ.  Καλπάζουσα ανεργία, ιδιαίτερα ανάμεσα στους νέους.

δ.  Συνεχής μείωση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας.

ε. Ψηλό δημοσιονομικό έλλειμμα και  κατακόρυφη αύξηση του δημόσιου   χρέους. 

στ. Κλονισμός της εμπιστοσύνης στο τραπεζικό σύστημα και επιδείνωση της θέσης και της εικόνας της Κύπρου σε διεθνές επίπεδο.

ζ.  Έλλειψη ρευστότητας στην κυπριακή αγορά και υψηλό κόστος χρήματος. 

Β.  ΠΡΟΤΑΣΗ ΓΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕ ΑΞΟΝΑ ΤΗΝ ΑΜΕΣΗ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ

1. Θέση Αρχής

Η ανακάλυψη σημαντικών κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στην υποθαλάσσια περιοχή της ΑΟΖ της Κύπρου, ανοίγει νέες, σημαντικές προοπτικές για την κυπριακή κοινωνία με πολλά πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά οφέλη. 

Η αποτελεσματική αξιοποίηση των κοιτασμάτων μπορεί να συνεισφέρει ουσιαστικά στην οικονομία μας σήμερα. Η σωστή μακροπρόθεσμη διαχείριση των εσόδων από το Φυσικό Αέριο, μπορεί να συνεισφέρει στην ευημερία και των μελλοντικών γενιών της Κύπρου. 

Η διαχείριση αυτών των εσόδων πρέπει να γίνει με μακροπρόθεσμη στρατηγική, ώστε να δημιουργηθεί μια σοβαρή παρακαταθήκη η οποία θα συνεχίσει να αποδίδει έσοδα και στο μέλλον, ακόμα και μετά την εξάντληση των αποθεμάτων μας. Όπως δημόσια δήλωσα και παλαιότερα, αλλά και σε επιστολή που απέστειλα στον τέως υπουργό Οικονομικών κ. Κίκη Καζαμία (η οποία επισυνάπτεται ως παράρτημα Ι), σε σχέση με τον τρόπο μακροπρόθεσμης αξιοποίησης των κοιτασμάτων υδρογονανθράκων, θα μπορούσαμε και πρέπει να βασιστούμε στη λογική του Νορβηγικού μοντέλου, το οποίο αποδείχθηκε πολύ πετυχημένο. 

2. Οικονομική Πολιτική

Η πρόταση μας για την οικονομία, η οποία θα παρουσιαστεί αναλυτικά σε μεταγενέστερο στάδιο, στηρίζεται στους ακόλουθους βασικούς άξονες: 

α. Τη λήψη αποτελεσματικών και θαρραλέων μέτρων  μεσοπρόθεσμης και μακροπρόθεσμης εξυγίανσης των δημόσιων οικονομικών.

β. Την προώθηση μεταρρυθμίσεων για τον εκσυγχρονισμό και την αποτελεσματικότητα του κράτους και τη διαμόρφωση ενός οικονομικού περιβάλλοντος ελκυστικού σε επενδύσεις.

γ. Τη διαμόρφωση κινήτρων για αναπτυξιακές επενδύσεις και στήριξη των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων.

δ. Τη στήριξη αλλά παράλληλα και την άμεση δημιουργία ενός πιο ολοκληρωμένου και πιο αποτελεσματικού ρυθμιστικού πλαισίου για το τραπεζικό μας σύστημα.    

ε. Το σχεδιασμό μιας νέας αναπτυξιακής πολιτικής που θα οδηγήσει σε ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης, το οποίο θα στηρίζεται σε ένα πιο αποδοτικό μίγμα οικονομίας που θα περιλαμβάνει και την ανάπτυξη του παραγωγικού τομέα. Βασική συνιστώσα του νέου μίγματος θα είναι η ενέργεια.

3. Πρόταση για Αξιοποίηση του Φυσικού Αερίου

Στην σημερινή παρέμβασή μου θα επικεντρωθώ στον πέμπτο άξονα και πιο συγκεκριμένα στον τομέα της ενέργειας και ειδικότερα της άμεσης και  αποτελεσματικής εκμετάλλευσης των κοιτασμάτων φυσικού αερίου.

Βασική μας θέση είναι ότι:

• Η άμεση αξιοποίηση του φυσικού αερίου είναι η μόνη ίσως προοπτική για ουσιαστική και γρήγορη ανάπτυξη στη χώρα μας. Μια ανάπτυξη που θα στηρίζεται σε υγιείς βάσεις, με διεθνείς προεκτάσεις και που θα προσφέρει ουσιαστικά το βασικό ζητούμενο: οικονομική ευρωστία και νέες θέσεις εργασίας. Η προσπάθεια αυτή δεν πρέπει να αντιμετωπιστεί εφήμερα στοχεύοντας σε προσωρινές λύσεις.

• Η διαχείριση των εσόδων από το φυσικό αέριο μπορεί και θα πρέπει να βοηθήσει καίρια και στην ουσιαστική βελτίωση της ρευστότητας στην οικονομία και στη μείωση των δανειστικών επιτοκίων, όπως προτείνουμε στη συνέχεια. 

Βασική στόχευση της πρότασης μας είναι:

• Γρήγορη ανάκαμψη της οικονομίας

• Ενίσχυση της ανάπτυξης με αύξηση της ρευστότητας και μείωση των δανειστικών επιτοκίων

Οι παράμετροι της πρότασης μας είναι: 

• Πρώτο: Να συσταθεί Κρατική Εταιρεία Διαχείρισης Υδρογονανθράκων, στην οποία να μεταβιβαστούν τα δικαιώματα της Κυπριακής Δημοκρατίας στα 13 οικόπεδα. Η δημιουργία αυτής της εταιρείας θα δημιουργήσει από τη μια το κατάλληλο πλαίσιο δημόσιου ελέγχου και από την άλλη την ευελιξία στον τρόπο διαχείρισης των κοιτασμάτων. Ο ρόλος του κράτους στη δημιουργία Κρατικής Εταιρείας θα πρέπει να διασφαλίζει: Τη διαφάνεια στη λειτουργία της και το κατάλληλο πλαίσιο ελέγχου, το οποίο θα πρέπει να σχεδιαστεί κα να εφαρμοστεί από ανεξάρτητη ομάδα τεχνοκρατών.

Στηρίζουμε πλήρη εφαρμογή συγκεκριμένων προνοιών της προτεινόμενης Κοινοτικής Οδηγίας 2011/0308 (COD) αναφορικά με δημοσιοποιήσεις που πρέπει να γίνονται στους ελεγμένους λογαριασμούς εταιρειών. Βάσει της συγκεκριμένης πρότασης, όλες οι εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην εξαγωγή πρώτων υλών ενέργειας θα πρέπει να δημοσιοποιούν ως μέρος των ελεγμένων λογαριασμών τους, όλων των ειδών πληρωμές που έκαναν προς τις κυβερνήσεις, συμπεριλαμβανομένων και αυτών σε είδος, όπως επίσης πληροφόρηση για ποιο λόγο έγιναν αυτές οι πληρωμές. Το γεγονός ότι τα στοιχεία αυτά θα αποτελούν μέρος των ελεγμένων λογαριασμών, αναγνωρίζει ευθύνη και στους εγκεκριμένους ελεγκτές οι οποίοι θα καλούνται να βεβαιώνουν την ορθότητα και εγκυρότητα αυτών των στοιχείων. 

Κάτω από την εταιρεία αυτή θα δημιουργηθεί μια θυγατρική εταιρεία για κάθε οικόπεδο. 

Σε πρώτη φάση θα δημιουργηθεί μια εταιρεία που θα διαχειρίζεται τα δικαιώματα της Κυπριακής Δημοκρατίας στο Οικόπεδο 12 «Αφροδίτη». 

Από τα αποθέματα του Οικοπέδου 12 εκτιμούμε ότι πέραν του 70% (δεν γνωρίζουμε  τους τελικούς όρους της Συμφωνίας που υπέγραψε η κυβέρνηση με την εταιρεία Noble Energy) αυτών των εσόδων ανήκει στην Κυπριακή Δημοκρατία. Είναι απαραίτητη η ολοκλήρωση, με διαφανείς διαδικασίες και του δεύτερου κύκλου αδειοδότησης. Οι καθυστερήσεις που παρατηρούνται από το 2008 και μετά είναι απαράδεκτες και είχαν αρνητικές επιπτώσεις πάνω στην οικονομία.

• Δεύτερο: Η Κρατική Εταιρεία να προχωρήσει άμεσα, σε συνεννόηση με τη Noble Energy, στην εκμετάλλευση των κοιτασμάτων. Είναι απαραίτητο όπως επισπευτούν οι αναγκαίες ενέργειες, (πχ. της δεύτερης γεώτρησης) με στόχο  να έχουμε φυσικό αέριο από το οικόπεδο 12 το ταχύτερο δυνατό. Δυστυχώς οι προτάσεις που υπέβαλα στην Κυβέρνηση, πριν από τον δεύτερο διαγωνισμό αδειοδότησης δεν εισακούστηκαν. 

Παράλληλα θα πρέπει να ξεκινήσει και η προσπάθεια δημιουργίας όλων των απαραίτητων υποδομών (αγωγός και μονάδα υγροποίησης) που θα προσδώσουν την απαραίτητη προστιθέμενη αξία στο φυσικό μας αέριο. Σημειώνουμε την εγκληματική καθυστέρηση στο σχεδιασμό και υλοποίηση της υποδομής,  η οποία θα μπορούσε να αποτρέψει και την υποβάθμιση της Κύπρου από τους διεθνείς οίκους αξιολόγησης στην κατηγορία «σκουπίδια».

• Τρίτον: Η Κρατική Εταιρεία να προχωρήσει άμεσα σε διερεύνηση και αξιοποίηση των ευκαιριών που παρουσιάζονται στις διεθνείς αγορές για άντληση κεφαλαίων. Ουσιαστικά, η προοπτική από τα αναμενόμενα έσοδα του κράτους από το φυσικό αέριο είναι σημαντικό περιουσιακό στοιχείο το οποίο, αν αξιοποιηθεί σωστά, επιτρέπει στην Κύπρο να έχει ξανά πρόσβαση στις διεθνείς αγορές. 

Συγκεκριμένα, η Εταιρεία θα μπορεί να αντλήσει σημαντικότατα κεφάλαια από τις αγορές αφού μελετήσει σοβαρά όλες τις διαθέσιμες επιλογές:

α. Σε πρώτη φάση άμεση άντληση κεφαλαίων υπό τη μορφή εταιρικών ομολόγων συγκεκριμένης χρονικής διαρκείας από διεθνείς θεσμικούς επενδυτές.   

β. Σε δεύτερη φάση, θα μπορούσε να διερευνηθεί η εισδοχή της εταιρείας σε διεθνή χρηματιστήρια, τοποθετώντας έτσι την Κύπρο στο διεθνή ενεργειακό χάρτη. Σε κάθε περίπτωση το πλειοψηφικό μέρος της ιδιοκτησίας της εταιρείας θα παραμένει στο κράτος.

γ. Παράλληλα, πρέπει να τροχοδρομηθεί άμεσα το νομοθετικό και ρυθμιστικό πλαίσιο διαχείρισης των εσόδων από την εκμετάλλευση των κοιτασμάτων υδρογονανθράκων. Η πρόταση μας είναι, η διαχείριση αυτή, να γίνει στα πρότυπα του Νορβηγικού μοντέλου αξιοποίησης των εσόδων που θα προέρχονται από την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων έτσι ώστε, να διασφαλιστούν και μακροπρόθεσμα οικονομικά οφέλη προς όφελος των μελλοντικών γενεών της Κύπρου. Σημειώνουμε ότι το Νορβηγικό μοντέλο διέπεται από αυστηρούς κανόνες εταιρικής διακυβέρνησης και διαφάνειας.

4. Στόχοι

Η πρόταση μας θέλει να εξυπηρετήσει τους ακόλουθους στόχους:

α. Τη βελτίωση της ρευστότητας 

 Η πρόταση μας μπορεί να μειώσει το πρόβλημα ρευστότητας που ταλανίζει την Κυπριακή οικονομία. Συγκεκριμένα, μέρος των κεφαλαίων που θα αντληθούν, προτείνω να διοχετευθούν στην Κυπριακή οικονομία. 

Βασικά, με τα κεφάλαια αυτά, προτείνουμε την ενίσχυση των καταθέσεων στο τραπεζικό σύστημα και την αγορά κυπριακών ομολόγων από την δευτερογενή αγορά. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα, την περαιτέρω, σημαντική βελτίωση της ρευστότητας στην οικονομία.

β. Μείωση των τραπεζικών δανειστικών επιτοκίων. 

Προτείνουμε, το επιτόκιο το οποίο θα λαμβάνει η Κυπριακή Κυβέρνηση από την κατάθεση των κεφαλαίων στις τράπεζες να μην ξεπερνά το 1%, με παράλληλη γραπτή δέσμευση των τραπεζών για χρηματοδότηση αναπτυξιακών έργων, την αναχρηματοδότηση των δανείων των μικρών επιχειρήσεων και χρηματοδότηση στεγαστικών αναγκών με επιτόκιο που δεν θα ξεπερνά το 3%. Για σκοπούς διαφάνειας, ελέγχου και σωστής διαχείρισης οι τράπεζες θα υποβάλλουν στην Κεντρική Τράπεζα εξαμηνιαίες εκθέσεις των δανείων που παραχωρήθηκαν στα πλαίσια του πιο πάνω προγράμματος.

γ. Τη στήριξη αναπτυξιακού προγράμματος 

Να χρηματοδοτήσει ένα ευρύτερο αναπτυξιακό πρόγραμμα της Κυβέρνησης, όπως η συμμετοχή του κράτους στο τερματικό και στη μονάδα υγροποίησης φυσικού αερίου, έργα τα οποία θα συνεισφέρουν τα μέγιστα στην περαιτέρω ανάπτυξη της οικονομίας και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.

δ. Ειδικό Ταμείο

Τα έσοδα που θα έχει η κυβέρνηση από τις καταθέσεις των κεφαλαίων στις τράπεζες να τα διοχετεύσει σε Ειδικό Ταμείο το οποίο θα χρησιμοποιείται για τη χρηματοδότηση της νεανικής επιχειρηματικότητας, της εφαρμοσμένης έρευνας, της τεχνολογικής ανάπτυξης και της καινοτομίας

5. Προϋποθέσεις

Για να εφαρμοστεί το ταχύτερο δυνατό η πρόταση αυτή, θα πρέπει η κυβέρνηση: 

α. Να υπογράψει όσο το δυνατόν πιο σύντομα Συμφωνία με το Ισραήλ για μεταφορά του δικού του φυσικού αερίου στην Κύπρο. 

β. Να ετοιμαστεί, από κοινού με το Ισραήλ και την Αίγυπτο (αν η χώρα αυτή ενδιαφέρεται), ολοκληρωμένος σχεδιασμός για την υλοποίηση της αναγκαίας υποδομής (αγωγοί και μονάδα υγροποίησης) εκμετάλλευσης του φυσικού αερίου στη βάση ενός συγκεκριμένου χρονοδιαγράμματος. 

γ. Ο σχεδιασμός αυτός πρέπει να περιλαμβάνει και ένα επενδυτικό πρόγραμμα για τις αναγκαίες υποδομές. 

Πέραν της συμμετοχής των κυβερνήσεων Κύπρου, Ισραήλ και Αιγύπτου, θα πρέπει να διασφαλιστεί η συμμετοχή εταιρειών που έχουν άδεια εκμετάλλευσης του φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο, αλλά και εταιρειών που δραστηριοποιούνται στη διεθνή εμπορία φυσικού αερίου.